De Leidraad Financiële Sanctieregelgeving van het Ministerie van Financiën

De leidraad is een lastig te doorgronden werkstuk en er vloeit niet onmiddellijk en duidelijk uit voort wat je nou moet doen en wat niet mag. Hij is 31 pagina’s lang, dus hem even snel vóór de client-acceptance doorbladeren en dan weten hoe en wat, zit er niet in. Daarom hebben wij de leidraad ontleed en de belangrijkste checks toegevoegd aan ons draaiboek Identificatie dienstverlening. Het draaiboek vind je HIER.

De bedoeling van de sancties is bevriezing van de vermogens en middelen van (rechts-)personen die in verband met terrorisme worden gebracht. De leidraad noemt het: “Deze sanctiemaatregelen zijn gericht op het limiteren van de handelingscapaciteit van specifieke aangewezen(rechts)personen en/of entiteiten.”

De Sanctiewet 1977 lijkt geschreven voor banken en trustkantoren, die ook extra verplichtingen opgelegd krijgen (zoals een meldplicht, een bewaarplicht en een bevriezingsplicht en een onderzoeksplicht naar de lijsten), maar de wet raakt ook anderen.

Voor anderen dan banken en trustkantoren geldt dat je de sanctielijsten van de VN, de EU en de Nederlandse regering moet nagaan of jouw cliënt, maar ook de wederpartij van jouw cliënt, er op staat.

Gek genoeg vloeit dit niet voort uit de Sanctiewet 1977 zelf, maar uit het beleid dat je op grond van de WWFT moet inrichten en uit dien hoofde de sanctielijsten moet raadplegen (als onderdeel van jouw cliëntenonderzoek).

De leidraad geeft de volgende cryptische tekst (pagina 11):

“De sanctieregelingen gelden voor iedereen (dus ook voor niet-financiële ondernemingen zoals juridische beroepsgroepen en accountants) en daarom zullen alle Wwft-instellingen maatregelen moeten nemen om te voorkomen dat zij in strijd met de sanctieregelingen handelen. Zo is een notaris bijvoorbeeld strafbaar als deze een verkoopakte passeert waar een persoon bij betrokken is die op een sanctielijst staat.

De Wwft wordt vaak samen met de Sanctiewet genoemd, maar de twee wetten brengen andere verplichtingen met zich mee.

De Sanctiewet stelt de verplichting om de identiteit van nieuwe en bestaande relaties te controleren, zodat kan worden nagegaan of deze overeenkomen met personen of entiteiten genoemd op de sanctielijsten. Als dit het geval is, mogen die transacties niet worden gefaciliteerd. Financiële instellingen dienen die verzoeken om financiële diensten of transacties waarbij gesanctioneerde personen of entiteiten betrokken zijn, op grond van het Besluit melding transacties financiering terrorisme te melden bij FIU-Nederland. De Wwft stelt de verplichting tot het doen van cliëntonderzoek, zodat duidelijk wordt met wie er zaken wordt gedaan. Transacties vinden wel plaats maar worden doorlopend gemonitord, en voor zover ongebruikelijk, worden ze gemeld bij FIU-Nederland.

Ook gaat het in de Sanctiewet en lagere regelgeving om de ‘relatie’ en spreekt de Wwft over ‘de cliënt’. Met een relatie in de Sanctiewet wordt bedoeld: iedereen die betrokken is bij een financiële dienst of transactie. De verplichting tot naleving strekt hier dus verder dan onderzoek naar alleen uw cliënt en gaat bijvoorbeeld ook om de uiteindelijk belanghebbende (UBO), eventuele gemachtigden en de wederpartij bij een financiële transactie.

Daarnaast gaat de Wwft uit van een risicogebaseerde benadering waarbij geldt dat een inschatting moet worden gemaakt van het risico op witwassen of terrorismefinanciering bij bepaalde cliënten. De Sanctiewet daarentegen kent een resultaatsverplichting en is rule-based, wat betekent dat alle relaties moeten worden gecontroleerd.”

Pagina 24 van de Leidraad Financiële Sanctieregelgeving meldt het volgende:

“Als u dus een Wwft-instelling maar geen artikel 10 Sanctiewet-instelling (dus geen bank of trust bent) bent, dient u de hierboven samengevatte Wwft-verplichtingen te volgen. De Sanctiewet-verplichtingen rond het controleren en screenen, meldplicht en toezicht (zie hoofdstuk 1) gelden in dit geval niet voor u.”

Er worden ook allerlei vragen aan de orde gesteld. Enkel relevante lichten wij eruit:

“Vraag 31. Ik ben geen financiële instelling of trustkantoor als genoemd in artikel 10 Sanctiewet. Ik ben wel een Wwft-instelling. Hoe kan ik me aan de Sanctiewet houden?

Antwoord 31. De Sanctiewet vereist dat er geen financiële diensten worden verricht of transacties worden gefaciliteerd voor gesanctioneerde personen of entiteiten. Een controle op die lijsten is deels in te passen in het cliëntonderzoek dat u op grond van de Wwft moet verrichten. Het ligt in de rede om bij de aanvang van een relatie na de identificatie van de cliënt te controleren of deze op een sanctielijst staat. Bij periodieke herbeoordeling van de cliënten kan deze stap ook worden ingebouwd. Daarnaast kunnen bepaalde indicaties die uit het cliëntenonderzoek  komen er op wijzen dat u alert moet zijn of de persoon op een sanctielijst staat of hier wellicht in de toekomst aandacht voor moet zijn. Te denken valt aan cliënten of UBO’s uit derde hoog risicolanden in de zin van de Wwft of in geval van politiek prominente personen uit bepaalde landen. Uw risicomanagement op het gebied van witwassen en terrorismefinanciering, als voorgeschreven in de Wwft, kan u zo helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren en geen financiële diensten (meer) aan hen aan te bieden.

Vraag 32. Wat zijn voorbeelden van sanctieovertredingen voor deze categorie instellingen, die Wwft-instellingen zijn maar niet in artikel 10 Sanctiewet zijn genoemd?

Antwoord 32.

Voorbeeld 1. Het kan zijn dat u als makelaar wordt gevraagd voor de aan- of verkoop van vastgoed door een gesanctioneerde persoon of entiteit, of dat u wordt gevraagd voor de bemiddeling in verhuur voor of aan een gesanctioneerde persoon of entiteit.

Voorbeeld 2. Als aanbieder van kansspelen kunt u de situatie tegenkomen dat een gesanctioneerde persoon of entiteit in uw kansspelen wint, bijvoorbeeld een cadeaupakket, tegoedbon of prijzengeld.

Voorbeeld 3. Als handelaar kunt u worden benaderd voor de aan- of verkoop of ruil van waardevolle goederen, zoals auto’s, goud of kunst met een gesanctioneerde persoon of entiteit.

Voorbeeld 4. Verder kan het zijn dat u als accountant, belastingadviseur of advocaat wordt gevraagd om diensten te verlenen die zien op beheer, behoud, vermeerdering of vermindering van financiële bezittingen van een gesanctioneerde persoon of entiteit, of dat u als notaris een akte passeert die hier op ziet. Deze situatie kan zich, in het geval van advocaten, ook voordoen als het niet om een gesanctioneerde cliënt maar om een gesanctioneerde wederpartij gaat. Dit zijn allemaal diensten die u volgens de Sanctiewet niet aan deze relatie mag verlenen. Als u deze situaties tegenkomt, moet u de diensten stopzetten of bij aanvang weigeren. Uw risicomanagement als voorgeschreven in de Wwft kan u helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren en deze diensten niet (meer) aan hen aan te bieden (zie vorig antwoord). De Sanctiewet staat er tot slot niet aan in de weg om als advocaat voor een gesanctioneerde partij op te treden. Als uw cliënt u zelf wil betalen voor uw dienstverlening, dient u contact op te nemen met het Ministerie van Financiën voor een ontheffing (zie paragraaf 2.2).

Vraag 33. Ik ben geen financiële instelling of trustkantoor als genoemd in artikel 10 Sanctiewet. Ik ben wel een Wwft-instelling. Moet ik gebruik maken van screeningssystemen om mij aan de Sanctiewet te kunnen houden?

Antwoord 33. De Sanctiewet schrijft voor uw instelling geen verplichte screeningssystemen (AO/IC) voor. De Wwft verplicht u wel tot risicomanagement. Dit kan u helpen om gesanctioneerde personen of entiteiten te identificeren (zie voorgaande vraag). Commentaar PG: Het lijkt wel of men het niet durft te zeggen: maar om dit te kunnen uitvoeren, moet je de lijsten wel screenen anders kun je niet ontdekken dat er een hit is.

Vraag 35. Ik ben geen financiële instelling of trustkantoor als genoemd in artikel 10 Sanctiewet. Ik ben wel een Wwft-instelling. Wat moet ik doen als een bestaande relatie op een VN/EU/NL sanctielijst wordt geplaatst?

Antwoord 35. De dienstverlening moet worden bevroren. U mag geen afscheid nemen van uw cliënt. Dit om te voorkomen dat de gesanctioneerde relatie elders financiële diensten af zou kunnen nemen.”

Commentaar PG: Hier lijkt de opsteller van de Leidraad het spoor bijster: het gaat hier niet om banken of trusts, maar om de andere dienstverleners (je kunt bezwaarlijk een transport van een huis bevriezen), daarom menen we dat je dienst moet weigeren als het gaat om financiële transacties.

“Vraag 36. Ik ben geen financiële instelling of trustkantoor als genoemd in artikel 10 Sanctiewet. Ik ben wel een Wwft-instelling. Wat moet ik doen als de wederpartij van mijn transactie op een VN/EU/NL sanctielijst staat?

Antwoord 36. De dienstverlening moet worden bevroren. U mag de transactie niet uitvoeren. Mocht u vermoeden dat sprake is van een overtreding van de Wwft, dan dient u dit te melden bij FIU-Nederland.” Commentaar PG: zie vorig commentaar.

Conclusie

Onze conclusie is, dat je als notaris wel degelijk de lijsten moet checken en als het gaat om goederen of geld van of naar een sanctielijstpersoon, je dienst moet weigeren, want je werkt anders mee aan iets dat strijd met het recht oplevert. Ook zul je, als dat wat ze van je vragen ongebruikelijk is, melding bij het FIU moeten doen. Het zou mooi zijn als de screening van de lijsten in de notariële softwarepakketten of in andere applicaties zou worden meegenomen. Als je het handmatig moet doen, is het veel werk terwijl een robot het vrij makkelijk kan uitvoeren.

En bedenk: als je meewerkt aan witwassen of financiering van terrorisme het strafrecht niet mals is en de delictsomschrijvingen dermate ruim dat er heel snel sprake zal zijn van opzet/schuld.